23-nji martda Birleşen Milletler Guramasynyň Söwda we ösüş konferensiýasy (UNCTAD) dünýä söwdasy baradaky iň soňky täzelenmesini ýaýratdy we 2022-nji ýylda daşky gurşaw harytlary tarapyndan dolandyrylýan global söwdanyň has ýaşyl bolandygyny ýüze çykardy.Hasabatda daşky gurşaw ýa-da ýaşyl önümleriň (ekologiýa taýdan arassa harytlar diýlip hem atlandyrylýar) klassifikasiýasy OECD-iň az mukdarda serişdeleri ulanýan we adaty söwdadan az hapalaýjy zyňýan daşky gurşaw harytlarynyň jemlenen sanawyna esaslanýar.Statistikalara görä, 2022-nji ýylda daşky gurşaw harytlarynyň dünýädäki söwda mukdary 1,9 trillion ABŞ dollaryna ýetdi we öndürilen harytlaryň söwda mukdarynyň 10,7% -ini emele getirýär.2022-nji ýylda dünýä söwdasynyň haryt gurluş taýdan düzedilmegi äşgärdir.Aýlyk söwda mukdary esasynda dürli harytlary deňeşdiriň.Haryt gymmaty boýunça 2022-nji ýylyň ýanwar aýynda söwda mukdary 100 boldy. 2022-nji ýylda daşky gurşaw harytlarynyň söwda mukdary aprel aýyndan 103,6-a çenli ýokarlandy we dekabr aýynda 104,2-e çenli durnukly ösüşi saklady.Munuň tersine, ýanwar aýynda 100-den başlap, öndürilen beýleki önümler iýun we iýul aýlarynda ýyllyk iň ýokary derejä 100,9-a ýetdi, soň bolsa dekabr aýyna çenli 99,5-e düşdi.
Daşky gurşaw harytlarynyň çalt ösmeginiň dünýä söwdasynyň ösüşi bilen aç-açan arabaglanyşygyny bellemelidiris, ýöne ol doly sinhronlaşdyrylmaýar.2022-nji ýylda dünýä söwdasy rekord derejede 32 trillion dollara ýetdi.Jemi, haryt söwdasy takmynan 25 trillion dollar bolup, geçen ýyl bilen deňeşdirilende 10% ýokarlandy.Hyzmatlaryň söwdasy takmynan 7 trillion dollar bolup, geçen ýyl bilen deňeşdirilende 15 göterim köpdi.Distributionylyň paýlanyşyndan başlap, global söwda mukdary esasan ýylyň birinji ýarymynda söwda mukdarynyň ösmegi bilen baglanyşyklydy, ýylyň ikinji ýarymynda (esasanam dördünji) gowşak (ýöne ösüşi dowam etdirýär) söwda mukdary çärýek) ýylda söwda mukdarynyň ösüşine baha berdi.Harytlar boýunça global söwdanyň ösüşi 2022-nji ýylda aç-açan basyş astynda bolsa-da, hyzmatlar söwdasy belli bir derejede çydamlylygy görkezdi.2022-nji ýylyň dördünji çärýeginde global söwda isleginiň güýçli bolandygyny görkezýän söwda mukdarynyň azalmagyna garamazdan global söwda mukdary ösüşi saklady.
Dünýä ykdysadyýetiniň ýaşyl öwrülişigi çaltlaşýar.Infrastrukturanyň gurluşygyna we sarp edilmegine bolan islegi kanagatlandyrmak üçin dürli daşky gurşaw önümleriniň söwdasy çaltlaşýar.Greenaşyl ykdysadyýet, halkara söwda torundaky ähli taraplaryň deňeşdirilen artykmaçlyklaryny täzeden kesgitledi we ösüş üçin täze hereketlendiriji güýç mehanizmini döretdi.Greenaşyl önümleriň halkara söwdasynda, haýsy etapda bolsa-da, daşky gurşaw bilen baglanyşykly harytlaryň we hyzmatlaryň söwdasyndan peýdalanyp bolýar.Daşky gurşaw önümlerini öndürmekde we ulanmakda we tehnologiki innowasiýalarda ilkinji hereket edýän ykdysadyýetler, olaryň tehnologiki we innowasiýa artykmaçlyklaryny doly oýnamak we degişli önümleriň ýa-da hyzmatlaryň eksportyny giňeltmek;Greenaşyl önümleri ýa-da hyzmatlary sarp edýän ykdysadyýetler, ýaşyl ykdysady geçiş we ösüş zerurlyklaryny kanagatlandyrmak, ýaşyl geçiş siklini gysgaltmak we milli ykdysadyýetiň “ýaşyllaşmagyny” goldamak üçin daşky gurşaw önümlerini import etmeli.Tehnologiýanyň ösmegi, ýaşyl söwdanyň çalt ösmegini goldaýan ýaşyl önümleriň islegine we islegine laýyk gelmek we kanagatlandyrmak üçin has täze usullary döretdi.2021-nji ýyl bilen deňeşdirilende, daşky gurşaw harytlarynyň möhüm rol oýnan ýol ulaglaryndan başga, 2022-nji ýylda harytlaryň ähli kategoriýalarynda dünýä söwdasy azaldy.Elektrik we gibrid ulaglarda söwda ýylda 25 göterim, plastmassa gaplamalarda 20 göterim, ýel turbinalarynda 10 göterim ýokarlandy.Greenaşyl ösüş we önümleriň we hyzmatlaryň göwrümli täsiri baradaky güýçlendirilen ylalaşyk, ýaşyl ykdysadyýetiň bahasyny peseldýär we ýaşyl söwdany ösdürmäge bazar itergi hasam ýokarlandyrýar.